Аж үйлдвэр, тэр тусмаа уул уурхайд зориулсан платформ хөгжүүлэгч “Андореан” ХХК-ийг бид энэ удаагийн дугаартаа онцолж байна. Монгол залуусын оюун ухаан, ур чадвараар бүтээгдсэн, ашиглахад хялбар, уян хатан нөхцөлтэй импортыг орлох дэвшилтэт технологийн шийдлийг хөгжүүлэн хямд үнээр зах зээлд нийлүүлэх нь тэдний зорилго. Цаашлаад Оюутолгойд түшиглэн гүний уурхайн программ хангамжийг хөгжүүлж, олон улсад экспортлох хүсэл тэмүүлэл дүүрэн хамт олноо төлөөлсөн залуустай “Майнинг Инсайт”-ын Б.Баянжавзан ярилцлаа.
“Андореан” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, Google компанийн ахлах инженер Б.Баттулга: Дотоодынхоо компаниудтай хамтарч, уул уурхайн салбараа илүү дэвшилтэт шинэ шатанд гаргах хүсэл дүүрэн байна
“Андореан” ХХК-ийг үүсгэн байгуулах болсон түүхээс яриагаа эхэлье.
Бид аж үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалын хөгжил дунд явж байна. Энэ хувьсгал нь ухаалаг чипүүд, 4G болон 5G сүлжээний технологиуд нэвтрүүлэх, цаашлаад хиймэл оюун ухаан гэх мэт программ хангамжийг арай өөр хэлбэрээр хөгжүүлэхийг шаардаж байна. Үүний дүнд аппликэйшн, робот гээд дараа дараагийн шатны том хувьсал, өөрчлөлт гарах ёстой юм. Аж үйлдвэрийн хувьсгал бол хэдэн арван жилдээ нэг удаа тохиолддог асар том өөрчлөлт. Эндээс нэг хоцорчихвол дараагийн өөрчлөлт ирэхээс нааш юу ч хийж чадахгүй. Тийм болохоор бид энэ цаг үе, өөрчлөлтөд заавал оролцож, ашиглах ёстой гэж үзсэн. Тэр дундаа аж үйлдвэрийн суурь дэд бүтцийн өөрчлөлт, 5G технологи хөгжүүлэлт зэргээс эхлэх хэрэгтэй. Гэтэл манайд аж үйлдвэржилтийн суурь томоохон үйлдвэр байгууламж харьцангуй цөөн учраас бидний эхлэх ёстой цэг уул уурхай л байна. Уул уурхайн салбараа сайжруулж, хөгжүүлж, энэ салбар дээр аж үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалын үр нөлөөг авч ирж байж дараагийн шат руу орох юм байна гэсэн бодолтойгоор “Андореан” ХХК-ийг 2021 онд байгуулсан. Аж үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалыг Монгол Улсад нааж, бий болгохын тулд хамгийн эхэнд хийх ёстой зүйл нь уул уурхайн программ болон техник хангамжийн хөгжүүлэлт гэж бодож байна.
Уул уурхай дахь программ хангамжийн хөгжил, зах зээлийн талаар судалж байж энэ бүх шийдвэрийг гаргасан нь мэдээж. Тэгвэл манай уул уурхайн компаниуд ямар программ хэрэглэдэг вэ? Танай яг гол өрсөлдөгч “хэн бэ”?
бэ”? Мэдээж хэрэг анх уул уурхайг сайн мэдэхгүй байсан. Одоо бол нэлээд сайн мэддэг болсон. Багаараа хамтдаа судлаад, яг уул уурхайн үйл ажиллагаанд зориулсан бүтээгдэхүүнүүдийг гаргаж байна. Бид ил болон далд уурхай гэсэн хоёр чиглэлд үйл ажиллагаа явуулна. Далд уурхай дээр бол Оюутолгойд зориулсан программ хангамжийн бүтээгдэхүүнүүдийг хийж байна. Монгол дахь цор ганц олон улсын зэрэглэлтэй далд уурхай учраас хамтран ажиллаж гаргасан бүтээгдэхүүнээ гадны далд уурхайн төслүүдэд зарах сонирхол бий. Нөгөө талаас “Рио Тинто” бол дэлхийн түвшний том хэрэглэгч учраас тэдний хэрэглэдэг бүтээгдэхүүн бусад газарт шууд хэрэглэгдэх боломжтой юм. Энэ ажил маань нэлээд ахицтай, хурдтай явж байгаа. Шууд хэрэглэгчтэйгээ харьцаад хэрэгцээнд нь тохирсон шийдлийг шинээр бий болгож хөгжүүлж байгаа болохоор маш их урам зоригтой байна. Тийм ч учраас бид Америкийн зах зээлийг хамгийн их сонирхож байгаа. Тэр дундаа “Рио Тинто”-гийн Оюутолгойн жишгээр байгуулагдаж байгаа далд уурхайнуудыг “тоочиглож” байна. Монгол Улсын гэдгээрээ бидэнд нэг давуу тал бий. Жишээлбэл, Солонгосын компани уул уурхайн программ хийж байна гэвэл төдийлөн итгэл төрдөггүй гэдэг юм билээ. Харин Канад, Австрали, Америкийн компани гэвэл итгэл үнэмшил өндөр байдаг. Яагаад гэвэл уул уурхайн салбар нь өндөр хөгжсөн болохоор тэр. Тэгвэл монголчууд уул уурхайн программ хангамжийн бүтээгдэхүүн хийж байна гэвэл итгэл үнэмшилтэй. Яагаад гэвэл манай улсад уул уурхайн салбар хөгжиж байна. Ялангуяа дэлхийн жишгийн дагуу томоохон уурхайн бүтээн байгуулалт өрнөж, үйл ажиллагаа явж байна. Ил уурхай дээр бол манай компани дотооддоо хангалттай олон үйлчлүүлэгчтэй болох боломжтой. Гадны ханган нийлүүлэгч компаниуд Монголын уул уурхайн компаниудыг маш сайн мэддэг юм билээ. Тэгэхээр манай компаниуд гадны программ болон техник хангамжийн бүтээгдэхүүнүүдийн хэрэглэгч гэсэн үг. Тийм ч учраас манай дотоодын компаниуд бидний зах зээл болж байгаа юм. Бид дотоодын зах зээлээ том буюу “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ, “Оюутолгой” ХХК, “Монголын Алт” ХХК (МАК) болон арай жижиг уурхайнууд гэж ангилан үзэж байгаа. Энэ хоёр ангиллын уурхайд хэрэглэж буй бүтээгдэхүүнүүд ялгаатай. Тухайлбал, нэгэнд нь өндөр хурд, маш сайн нууцлал чухал байна гэдэг. Гэтэл нөгөө талд хэрэглэхэд хялбар, шууд ашиглах боломжтой бүтээгдэхүүн байх тусмаа сайн байдаг. Тэрхүү ялгаатай хэрэгцээнд зориулж бүтээгдэхүүнээ хөгжүүлж байна. Манай улсад бүтээгдэхүүнээ борлуулдаг гадны технологийн компаниуд зөндөө байгаа. Жишээлбэл, Pitram, Maptech, Geovia, Datamine, Modular mining зэргийг дурдаж болно. Бид эдгээрээс илүү сайн мөртлөө хямдхан бүтээгдэхүүн хөгжүүлнэ гэсэн зорилттой байгаа. Гадны бүтээгдэхүүнүүдийг манай жижиг уурхайнууд авч чаддаггүй шалтгаан нь ерөөсөө өндөр үнэ байдаг. Тэгэхээр бид тэр үнийг яг манай зах зээлд тохирсон байдлаар борлуулна. Магадгүй тав, арав дахин хямд үнэтэй байлгана. Хоёрдугаарт, гадны бүтээгдэхүүнүүд сүлжээ шаарддаг, суулгах үйл явц хэцүү, дараа дараагийн засвар үйлчилгээ хийлгэх боломжгүй. Нэг юм авч ирээд тавьчихдаг, эвдэрчихвэл ямар ч нэмэргүй болдог. Тэгвэл дотоодын Монгол компани байснаараа бүгдийг шийдэж чадаж байна. Маш амархан, өөр дээрээ суурилсан сүлжээтэй. Бид “Ондо” гээд харилцаа холбооны чиглэлийн компанитай. Мөн тухайн орон нутагтаа байрлаж, байнга хэрэглэгчидтэйгээ харьцаатай байх учраас асуудал гарахад нэн яаралтай засварлаж, сайжруулах боломжтой юм. Ингээд бодохоор бидэнд зах зээл хангалттай бий. Бид илүү чанартай, хэд дахин хямд, бүхнийг агуулсан бүтээгдэхүүн хөгжүүлэх зорилтдоо хүрээд явж байна. Одоо хэрэглэгчдэдээ бүтээгдэхүүнээ сурталчлах, борлуулах, хамтран ажиллах үе шатандаа ирчихлээ.
“Андореан” болон “Ондо”-гийн бусад компаниуд хоорондоо яаж холбогдож, хэрхэн хамтарч ажиллаж байна вэ?
“Ондо” бол аж үйлдвэрүүд болон олон нийтэд зориулсан үйлчилгээ буюу мобайл сүлжээг хөгжүүлдэг. Томоохон уул уурхайн компаниудыг өөрсдийн гэсэн хувийн 5G сүлжээтэй болгох, түүн дээрээ суурилсан автоматжуулалтын төслүүдийг хэрэгжүүлдэг. Мөн хувийн 5G сүлжээ суулгах шаардлагатай уул уурхай, том үйлдвэрүүд ч хамтран ажиллаж болно. Мөн “Ондо спэйс” гээд хиймэл дагуулын төсөл байгаа. Манайх асар өргөн уудам газар нутагтай учраас өнцөг булан бүрд шилэн кабель татаж чадахгүй. Тэгэхээр жижиг уурхайнуудад сүлжээний асуудал тулгардаг. Тэр газрууд яваандаа бүгд хиймэл дагуулаар холбогдох хэрэгцээ шаардлага бий болно. Одоогоор “Андореан” компанийн бүтээгдэхүүнүүд “Старлинк” эсвэл бусад сүлжээгээр дамжиж холбогдож байгаа. Цаашдаа “Ондо спэйс”-ийн хиймэл дагуулаар хаанаас ч шууд холбогддог байлгахын төлөө ажиллаж байна. Зөвхөн уул уурхайн автоматжуулалт, программ болон техник хангамж төдийхөн биш нэмээд бүхий л сүлжээний шийдлийг биднээс авах боломжтой. Ерөнхийдөө цогцоор бүх юм шийдэгддэг байгаасай гэж хүсэж байна.
Та харилцагч компаниуд болон уул уурхайн салбарынханд хандаж юу гэж хэлмээр байна?
Би нэг зүйлийг уриалмаар байна. Уул уурхай манай ДНБ болон экспортод маш өндөр хувийг эзэлдэг. Гэтэл уул уурхайгаас олборлоод зарж буй минералын нөөц цаг хугацаатай. Бид уул уурхайгаа яаж дараагийн түвшинд гаргах уу, уул уурхайд түшиглээд эдийн засгаа яаж солонгоруулах уу гэдгийг бодох хэрэгтэй. Цоо шинэ юм хийнэ гэдэг маш хэцүү. Харин уул уурхай дээр ажиллаж байгаа барилгын компаниуд, уул уурхайн технологийг хийж байгаа залуучууд маань дараагийн түвшинд гараад ирэх бүрэн боломжтой. Тэгээд уул уурхайн салбарын дэлхийн компаниудад үйлчилгээ үзүүлдэг байж болно. Уул уурхай дээр суурилж гарч ирснээр цаашид технологи, барилгын салбарт шинэ шинэ зах зээлийг бий болгоод яваасай. Тэгэхийн тулд нэгдүгээрт, дотооддоо энэ бүхнээ үйлдвэрлэх ёстой гэдэгт бат итгэлтэй байна. Манай компанийн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэснээр үнэ хямд, үйлчилгээ өндөр, байнгын хөгжих боломжтой. Магадгүй бидний хөгжүүлсэн бүтээгдэхүүнийг хэрэглээд илүү үр дүнтэй, илүү үр өгөөжтэй байх юм бол хамтдаа гадны зах зээл рүү гарах боломж дүүрэн байна. Тэгж бодоод л бид дотоодын компаниудтайгаа маш нягт, харилцан ашигтай, хамтдаа хөгжсөн харилцааг бий болгох хүсэлтэй байна. Дотоодынхоо бүх л компанитай хамтарч ажиллаад уул уурхайн салбараа дараагийн илүү дэвшилтэт шинэ шатанд гаргах хүсэл дүүрэн байна.
“Андореан” ХХК-ийн Үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Х.Эрдэнэбулган: Монгол залуус уурхайн аюулгүй ажиллагааг хангасан цогц систем хөгжүүлсэн
Та бүхэн одоогийн байдлаар хэчнээн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хэрэглээнд нэвтрүүлээд байна вэ?
Яг зах зээлд бэлэн бүтээгдэхүүн гэвэл ил уурхайн аюулгүй, найдвартай ажиллагааг хангасан диспетчерийн цогц системийг хөгжүүлсэн. Үндсэндээ ил болон далд уурхайн хяналт мониторинг, аюулгүй ажиллагаанд чиглэсэн хоёр төрлийн бүтээгдэхүүн, нэмээд уурхайн хаягдлын далангийн хяналт аюулгүй ажиллагаа, мониторинг гэсэн үндсэн гурван бүтээгдэхүүн байна. Манай энэхүү бүтээгдэхүүнүүд нэгдүгээрт, уурхайн аюулгүй ажиллагааг хангана. Хоёрдугаарт, хөрс хуулж байгаа, нүүрс зөөж байгаа гээд тэр зөөлт бүрийн оновчлолыг хийж тоо, жинг бодитоор гаргана. Ингээд автоматжуулчихаар уурхайн эзэн, удирдлагын түвшнийхэн цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран бодит цагийн мэдээлэл авах боломж бүрдэх юм. Авто засварын баг нь хүртэл техникүүдийнхээ бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй явж байгаа эсэхийг хянах боломжтой. Бүх түвшиндээ мэдээллийн хоцрогдолгүй хяналт тавих нөхцөл бий болно. Энэ нь аюулгүй байдал болон эдийн засагт асар их ач холбогдолтой.
Танай хөгжүүлсэн программ болон техник хангамжийн бүтээгдэхүүний давуу тал болон сонгох шалтгаан нь юу вэ?
Нэгдүгээрт, лицензийн төлбөр хэд дахин хямд байх болно. Хоёрдугаарт, монгол инженерүүд эх орондоо хөгжүүлэлтээ хийж байгаа болохоор эвдрэл гэмтлийг засварлах шуурхай баг маш хурдан ажиллах боломжтой. Гуравдугаарт, бид импортыг орлох хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. Дөрөвдүгээрт, өөрсдөө дотооддоо системээ хөгжүүлж байгаа учраас хэрэглэгчийн хүсэлт, шаардлагад нийцсэнээр богино хугацаанд өөрчлөөд, нэмж хасах, хөгжүүлэх бүрэн боломжтой.
Та бүхний хөгжүүлсэн программуудыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэн компани бий юу?
Программ хөгжүүлэлт болон техник хөгжүүлэлтийн ажлуудыг илүү дэвшилтэд байдлаар цаг үеэсээ хоцрохгүй хийгээд л байна. Бид хэд хэдэн уурхайд тоног төхөөрөмжөө тавиад туршсан, удирдлагуудтай нь хамтран ажиллах талаар санал солилцоод явж байна. Сүүлд “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д нэг сарын хугацаатай тоног төхөөрөмжөө турших ажлаа амжилттай хийсэн. Одоо бол ашиглахад бэлэн болсон бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдээ хүлээгээд байж байна.
Уул уурхайн салбарт мэдээллийн технологийн үйл ажиллагаа явуулахад хүндрэл бэрхшээлтэй зүйл байна уу?
компаниуд тендерийн хуулийн дагуу худалдан авах ажиллагаа явуулна. Тэгэхээр тэр өндөр дүнтэй, олон жилийн ажлын туршлага болон санхүүгийн боломж шаардсан худалдан авалтад старт-ап компаниудын борлуулалтын орлого хүрэхгүй байх асуудал байна. Шууд тендерт оролцох боломж их хомс байна л даа. Болдог бол төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд ядаж нэг уурхай дээрээ компаниудтайгаа хамтарч ажиллаад, төр засаг нь дэмжээд үнэхээр болж байна уу, үгүй юу гэдгийг туршиж үзээд дэмжих хэрэгтэй байна. Жишээ нь, 100 техниктэй ажлынхаа 10 техникт нь манай бүтээгдэхүүнийг хэрэглээд хамтарч хөгжүүлээд олон улсад өрсөлдөхүйц компани болгож өсгөн бойжуулдаг бол маш их үр дүн гарна. Нэмээд бид бусад системтэй нь интеграц хийгээд мэдээллээ нэгтгэх бүрэн боломжтой юм. Гадны улсуудад бол их дээд сургууль, төр, компаниуд нь хамтарч байгаад үндэсний брэндүүдээ үүсгэж, хөгжүүлж, хүчирхэгжүүлж байна. Манайд энэ нөхцөл байдалд хараахан эрх зүй, эдийн засгийн орчин бүрэлдээгүй байгаа нь хүндрэлтэй. Эцэст нь, уул уурхайн салбарын хайгуул, олборлолтын шатанд ажиллаж байгаа техникийн шинэчлэлт орчин үетэйгээ хөл нийлүүлээд байгаа боловч түүнийг удирдаж, аюулгүй байдлыг хангаж, компанийн эдийн засгийн үр ашгийг тодорхой хэмжээгээр нэмэгдүүлэх системийн интеграцчлалын асуудал жаахан хоцрогдмол. Уламжлалт хэв шинжээрээ яваад байна. Тиймээс манай компанийн гол зорилго бол монгол залуусын оюун ухаан, мэдлэг боловсролоор гадны өндөр үнэтэй программ хангамж болон техник хангамжийн төхөөрөмжийг орлуулах хэмжээний бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлж хэрэглэгчдэд нийлүүлж, үнэ цэн бүтээх явдал юм. Ингэснээр хэрэглэгч компаниудын маань тодорхой хэмжээнд зардал буурна, ашигт үйлийн коэффицент нь нэмэгдэнэ, уул уурхайн аюулгүй ажиллагаанд эерэг нөлөө үзүүлнэ.
“Андореан” ХХК-ийн программ хангамжийн хэлтсийн менежер Б.Хатанболд: Уурхайг газрын зурагт 3D хэмжээсээр харах боломжтой
Ерөнхий процесс нь адил ч уурхай болгон өөрсдийн дотоод менежменттэй. Гэтэл гадны сис темүүд бүгдэд тохирох хайрцагласан формат тай байдаг. Харин дотоодын системүүд хэрэглэгчдийнхээ онцлогт тохируулаад зөвхөн тухайн уурхайд зориулсан бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлтийг хийх боломжтой. Тухайлбал, уурхайнууд “Манайд яг энэ нь хэрэгтэй, чухал нь энэ, гадны системд ийм зүйл байхгүй” гээд саналаа хэлбэл бид түүнийг нь хөгжүүлээд өгөх боломжтой байдаг. Бидний хөгжүүлсэн систем бусдаас ялгаатай гурван төрлийн онцлогтой. Жишээлбэл, “Оюутолгой” компани гэхэд Конвейрын хянах систем гэх мэтээр гадны маш олон систем ашигладаг. Тэр олон төрлийн системүүдийн датаг “Андореан” систем дээр төвлөрүүлэх, нэгтгэх боломжтой. Тэгээд төвлөрүүлсэн мэдээллүүдээ бодитой юм шиг газрын зурагт 3D хэмжээсээр харах боломжтой. Харах хэсэг нь нэг шат ахисан. Уурхайн маркшейдерууд өөрсдөө 3D загваруудаа байнга гаргадаг. Тэр мэдээллийг манай системд оруулчихад хянах самбар дээрээ асуудалгүй харна. 3D зургаар харах хэсэг буюу Digital twin бол яг уурхай дотор байгаа юм шиг мэдрэмж өгдөг. Тэнд машинууд нь яг л бичлэг үзэж байгаа юм шиг явж харагдана. Fleet management system гээд уурхайн бүх үйл ажиллагааг хариуцдаг систем байхад нөгөө талд бутлагчийг хэрхэн ажиллаж байгааг хянадаг систем байна. Энэ хоёр ялгаатай. Манай системүүд бол илүү томоор харсан, үйл ажиллагаа яаж явж байгааг хянадаг. Тайлан мэдээлэл, хэн хаана, юун дээр ажиллаж байгаагаас эхлээд машин засвартай байна уу, ямар байна зэргийг бүгдийг хянах боломжтой. Уурхайн хүчин чадлаас шалтгаалах ч программ хангамж болон техник суурилуулах хугацаа удаан биш. Ихдээ 1-2 сарын хугацаа л шаардлагатай. Бид өөрсдөө бүхий л суурилуулалт, серверээ хариуцдаг болохоор давуу талтай. Ер нь л тухайн уурхайтайгаа зөвшилцөж байж л нарийн төлөвлөнө.
“Андореан” ХХК-ийн hardware багийн инженеринг менежер Н.Бямбажаргал: Монголын эрс тэс уур амьсгалд найдвартай ажиллах чадвартай IOT төхөөрөмжүүдийг хөгжүүлж байна
Хамгийн гол нь бид өөрсдөө төхөөрөмжүүдээ хийдэг. Машин техникт гар утас шиг төхөөрөмж байрлана. Тэр нь мэдээллээ аваад тодорхой сүлжээгээр дамжуулаад сервер дээр ирж боловсруулагдаад хэрэглэгчдэд очих хүртэл бүгдийг бид хөгжүүлдэг. Уул уурхайд чиглэсэн монгол орны эрс тэс уур амьсгалд найдвартай ажиллах чадвартай IOT төхөөрөмжүүдийг хөгжүүлж байгаа юм. Дулаараад ирэхээр орчны тест хийдэг бол температурын тестийг өвөл хийсэн. Бид туршилтын шатаа маш амжилттайгаар давчихсан, одоо бол өөр системүүдтэй интеграц хийх талаас нь ажиллаж байна. Жишээлбэл, машинаас мэдээлэл авах, солилцох ч гэдэг юм уу энэ тал дээрээ түлхүү ажиллаж байна. Бидний хөгжүүлж буй төхөөрөмжүүд манай компанийн өөрсдийн хөгжүүлж байгаа программ хангамжийн системтэй цогцоор ажиллах ёстой. Тэгснээр тухайн уурхайд үр бүтээмжтэй, аюулгүй ажиллах боломжийг олгож байгаа юм. Жишээ нь, бидэнд Addorean tag гэдэг төхөөрөмж байна. Машин дээрээ суурилуулаад машиныхаа байршил, үйл хөдлөлийг өөр дээрээ цуглуулж аваад дамжуулдаг. Уурхайн орчин сүлжээний хувьд хүндрэлтэй учраас бид өөрсдийн шийдлээр Andorean hub гээд мэдээлэл хүлээн авдаг илүү том төхөөрөмжийг хөгжүүлсэн. Тэр төхөөрөмж интернэт сүлжээнд холбогдоод системд мэдээллийг найдвартай дамжуулдаг. Тэгэхээр бодит хугацаанд тухайн техник, операторын үйл хөдлөл шууд бүртгэгдээд явдаг. Мөн тухайн машин, техникийн байршлыг өндөр нарийвчлалтайгаар тодорхойлохоос гадна машины компьютероос нь мэдээлэл авч дамжуулна. Тэрчлэн жолооч өөрөө аппликэйшн ашиглаад цайндаа орсон, амарсан, ажилласан зэрэг төлөвөө оруулж болно. Ер нь бол тухайн техник дээр байгаа хүн болон машины бүх л төрлийн мэдээллийг дамжуулна гэсэн үг. Нэмэлтээр бид машины оношилгооны мэдээллийг авах тал дээр хөгжүүлэлт хийгээд ажиллаж байна. Манайх 20-30 хувийн нөөцтэйгөөр хэрэглэгчдэдээ бүтээгдэхүүнээ нийлүүлдэг. Эвдрэл гэмтэл гарсан тохиолдолд шууд солих байдлаар ажилладаг. Төхөөрөмж солиход заавал тусгайлсан мэргэжилтэн байх шаардлагагүй гэх мэт олон давуу талтай.
Майнинг Инсайт сэтгүүл, Нэгдүгээр сар, 2025 №01 (038)
1 Сэтгэгдэл