Б.Тулга: Замын-Үүдийн авто замын боомтын 24 цагийн үйл ажиллагааг туршилтаар эхлүүлнэ

“Тээврийн 7 хоног” чуулган 3 дахь өдрөө “Бүс нутгийн тээвэр, логистикийн холболтыг бэхжүүлэх нь” сэдвээр үргэлжиллээ. Энэ өдрийн хуралдааныг нээж Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга Б.Тулга хилийн гарцуудын дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтын явцыг танилцуулав.

Монгол Улс нийт 39 боомтын 27 авто замын, 6 төмөр замын, 6 агаарынх юм. Үүнээс 25 боомт идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. ОХУ-тай 16, БНХАУ-тай 17 боомтоор хиллэдэг. Боомтуудын хатуу, зөөлөн дэд бүтцийг хөгжүүлж хүчин чадлыг нэмэгдүүлснээр 2024 он гэхэд Монгол Улсын нийт экспорт 14 тэрбум ам.долларт хүргэх бол 2025-2028 онд 17 тэрбум ам.долларт, 2029-2030 онд 20 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилттой.

  

Гуравдугаар улирлын мэдээлэлд үндэслэн энэ жил Монгол Улсын экспорт мөнгөн дүнгээр 14.3 тэрбум ам.доллар хүрэх төлөвтэй. Өнөөгийн өсөлтийг хадгалж чадах юм бол 2030 оны экспортын зорилт наашлах боломжтой. Одоо улсын нийт экспортын 85.3 хувь Гашуунсухайт, Замын-Үүд, Шивээхүрэн боомтуудад төвлөрч байгаа бол импортын ачааллын бараг 90 хувь Сүхбаатар, Замын-Үүд, Гашуунсухайт боомтод ногдож байна.

Сангийн яамны дэргэд дэх “Хөгжлийн хөтөч” төслийн байгууллага нь боомтуудын хэсэгчилсэн болон ерөнхий төлөвлөлт, зарим боомтын хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажлыг хариуцан ажиллаж байгаа юм. Тухайлбал улсын төсвийн санхүүжилтээр Булган боомтын зураг төслийн ажил 92 хувь, Бургастай боомтынх 98 хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Цагаандэл Уул боомтын зураг төслийг БНХАУ-ын Альшаа аймгийн буцалтгүй тусламжаар хийж байгаа бөгөөд 70 хувийн гүйцэтгэлтэй буй. Мөн БНХАУ-ын буцалтгүй тусламжаар Гашуунсухайт боомтын зураг төсөл бүрэн хийж дууссан ба бүтээн байгуулалт 50 хувийн явцтай байна. 2024 онд багтаан дуусгахаар төлөвлөгөөтэй. Замын-Үүд боомтыг шинэчлэх бүтээн байгуулалт дууссан, одоо ачаа тээврийн терминал ашиглалтад ороход бэлэн болжээ. Манай улсын баруун босоо тэнхлэгийн хойд боомт Арцсуурийн зураг төслийн ажлыг улсын төсөвт суулган гүйцэтгэж байгаа бол урд талын Шивээхүрэн боомтын зураг төсөл бэлэн. Алтанбулаг боомтын шинэчлэлийн ажил удаашралтай байгаа ч тээврийн терминалыг энэ онд ашиглалтад оруулахаар ажиллаж байна.

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд боомтуудад олон төрөлт тээврийн терминал байгуулах ажил хэрэгжиж байгаа. Цар тахлын үед уул уурхайн 3 компани Гашуунсухайт боомтод чингэлэг тээврийн терминалыг ашиглалтад оруулсан. Шивээхүрэн боомтын чингэлэг тээврийн терминалыг нээхэд бэлэн болжээ. Тус боомт дамнасан төмөр замын бүтээн байгуулалт үргэлжилж байна. Ханги боомтод мөн тээврийн олон төрөлт терминалыг байгуулах ажил энэ онд дуусна.

Боомтын тухай хуулийг УИХ-ын энэ намрын чуулганаар, амжихгүй бол хаврын чуулганд оруулахаар бэлтгэж байна. 2012 онд Боомтын тухай хуулийг баталснаас хоёр жилийн дараа хүчингүй болгосон байдаг. Монгол Улс эдийн засгаа тэлэх, экспортыг нэмэгдүүлэхийн тулд боомтын эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, тэр дундаа бие даасан хуультай байх чухал шаардлагатайг Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга илтгэлдээ тодотголоо. Мөн энэ онд 3 боомтын боомтын мастер төлөвлөгөө буюу ерөнхий төлөвлөлтийн тендерийг зарлах аж. Монголын зураг төслийн байгууллагуудаас гадна олон улсын зураг төсөл хийдэг, энэ чиглэлээр туршлагатай, тэр тусмаа энэ 3 боомтын Хятадын талын боомтуудыг төлөвлөсөн аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтрах нь илүү боломжтой гэж үзэж байна. Тэрээр “Боомтын ерөнхий төлөвлөлтийг эдийн засгийн чөлөөт бүсүүд, аж үйлдвэрийн паркууд, хуурай боомтуудтай шууд уялдуулах ёстой. Монгол, Орос, Хятад улсын холбосон “Эдийн засгийн коридор” санаачилга, “Транзит Монгол” бодлоготой уялдуулах, эдийн засгийн коридор нь Монгол Улсад үр ашигтай байх талаас нь давхар бодолцож боомтуудын төлөвлөлтүүдийг хийх хэрэгтэй” гэв.

Монгол Улс, БНХАУ 2030 оноос өмнө худалдааны эргэлтээ 20 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилт дэвшүүлсэн. Тэгвэл хөрш хоёр улс хоорондоо 200 тэрбум ам.долларын худалдаа хийж байна. Үүний хэдэн хувийг транзитаар манай улс өөрийн нутгаар, боомтуудын дэд бүтэц, авто болон төмөр замаар дамжуулж явуулах талаар маш сайн тооцоолох учиртай. Энэ хүрээнд Монгол Улс гадаад худалдааны стратегийн бодлогыг тодорхойлж, боомтын дэд бүтцүүд, замуудаа төлөвлөх ёстой гэдгийг онцоллоо. Өнөөдөр Тянжины боомт дээр Монголын чингэлэг тээвэр ачаалж түгжрэл үүсээд байгаа шалтгаан нь манай улсад өөрт буйг зөв оношлох ёстойг сайд тайлбарлалаа. Нэг цуваа галт тэрэг орж ирэхэд Улаанбаатар хотод өдрийн дотор 50 вагоныг логистикийн төвүүдэд тарааж буулгах техникийн, дэд бүтцийн хувьд нөхцөл, чадамж байхгүй. Тиймээс “Боомтын сэргэлт”-ийн хүрээнд хуурай боомтууд, төвлөрсөн хот сууринд ачаа тээврийн логистикийн терминал, төвүүдийг байгуулах ажлыг хувийн хэвшилтэй хамтран хэрэгжүүлэх юм байна.

Монгол Улс түүхэн шийдвэрийг гаргаж Алтанбулаг-Замын Үүд боомтыг холбосон төмөр болон авто замын транзит коридорыг зарлажээ. Авто замын коридорын хувьд Алтанбулаг-Дархан хот болоод Налайх-Замын Үүд хүртэл 4 эгнээ 2 урсгалтай замыг концессоор байгуулна. Тэгвэл Замын-Үүдийн авто замын боомтыг 24 цагаар ажиллуулах шийдвэрийг БНХАУ-ын боомтын удирдлагуудтай тохиролцож, арванхоёрдугаар 1-нээс туршилтын үйл ажиллагааг эхлүүлэх хэлцэлд хүрчээ. Хятад улс 315 боомттой. Үүнээс эх газраар холбогддог 180 боомтоос ердөө ганц Орос улстай хиллэдэг Манжуур боомт 24 цагийн үйл ажиллагаа явуулдаг. Хятадын тал 1992 оноос Замын-Үүд боомтыг 24 цагаар ажиллуулах Монголын талын хүсэлтийг хойшлуулж ирсэн бол энэ удаад хоёр тал тохиролцож чадсан байна. Тэгэхээр Хятадын хувьд 24 цагийн үйл ажиллагаатай 2 дахь боомт Эрээн-Замын-Үүд болно.

Монгол Улс одоогоор БНХАУ-тай ганцхан төмөр замын боомтоор холбогдож байна. 2024 онд шинээр 2 боомтыг төмөр замаар холбож чадах юм бол дараагийн ээлжинд төмөр замаар холбогдох потенциалтай боомт нь Ханги-Мандал юм.