15 жилийн өртөгтэй алдагдсан боломж

Mining Insight-ийн хавтасны зураг уншигч танд нэгийг сануулсан гэж найдна. 15 жилийн өмнөх манай нийгэм, цаг үе хөрөнгө мөнгө нимгэн хэдий ч байгалийн баялагтаа тулгуурлан хөгжлийн бодлогоо зөв залж чадвал үсрэнгүй хөгжиж болох хариуцлагатай цаг үеийн ирмэгт тулж ирээд байв. Ийм өөрчлөлтийн эхэнд нийгэмд зүг чиг болж асан томоохон бизнесүүд, тэдний лидерүүд юу бодож төлөвлөж, юунд тэмүүлж байсныг, цаг хугацааны дараа тэдгээрээс юуг бүтээж босгож чадсаныг эргэцүүлж нэг санана уу. Харамсалтай нь 15 жилийн дараах өдрүүдээс эргээд харахад аж үйлдвэрлэлийн суурь болох томоохон бүтээн байгуулалт, үйлдвэрлэлүүд төдий л ажил болж чадаагүйг та бид зурагнаас харж байна. Mining Insight-ийн хавтасны зураг дээрх 3 эрхэм бол шинэ цагийн уул уурхайгаас өндийсөн бизнесмэнүүд. Гурвууланг нь нэгтгэж буй өөр нэг хүчин зүйл нь 15 жилийн тэртээ хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар төмөр зам барих Концессийн эрх авч байсан түүхэн давхцлын эзэд. 20 жилийн өмнө Монгол Улс анх удаа нүүрсээ Шивээхүрэнгийн боомтоор экспортолсон юм. 5 жилийн дараа уг боомт руу Нарийнсухайтын уурхайгаас 47.6 км нарийн царигийн төмөр зам барих зураг төслийг МАК хийж, бүтээн байгуулалтын гэрээнд гарын үсэг зурах эцсийн мөчдөө шахам зогссон түүхтэй. Тэгвэл 15 жилийн дараа 2023 онд Шивээхүрэн-Сэхэ боомтыг төмөр замаар холбох бүтээн байгуулалт эхэлж байна. Тавантолгой-Гашуунсухайтын экспортын төмөр замын бүтээн байгуулалтыг мөн л 15 жилийн өмнө 2008 онд “Энержи Ресурс” ХХК-д Концессээр өгөх шийдвэрийг Засгийн газар гаргаж байлаа. Түүнээс хойших түүхийг монголчууд бараг цээжээр мэдэх тул энд давтсангүй. Мөнөөх замыг ямартай ч өнгөрсөн жил барьж дуусгасан, гэхдээ гүйцэд ажил хэрэг болоогүй л байна. 15 жилийн тэртээх 2008 оныг хөгжих боломжийн ирмэгт байсан үе гэсний учир нь олон улсын хөрөнгө оруулагчдаас Монголын эрдэс баялгийн салбарт хамтран ажиллах эхний том саналуудыг тавьж эхэлсэн үе цаг юм. Түүнийг дагаад монголчууд орд газруудаа хэнтэй хамтарч, хэрхэн эзэмших тухай мэтгэлцээн нийгэм даяар өрнөж, Оюутолгой, Тавантолгой төслүүдийн хувь заяаг бүх нийтээр анхаарч, хөгжлийн бодлогоо хэрхэн тодорхойлох маргаанд улсаараа татагдан ороод байлаа. Ашигт малтмалаа үнэ цэнд хүргэх дэд бүтэц, тэр дундаа тээврийн маршрутын талаарх монголчууд бидний үзэл бодлын талцал харамсалтай нь ийм урт хугацааг туулжээ. Зурсхийн олдсон боломжоос атгаад л алдсаныг, дэд бүтцийг дагаад бий болох аж үйлдвэрийн боломжууд ч мөн л алдагдсан нь цаг хугацааны хувьд 15 жилийн өртөгтэй байж.

Харин өдгөө 15 жилийн дараа хувь заяаны тохиол гэх үү, энэ гурван эрхмийг Монголын Засгийн газар дахин нэг “тайзнаа” гарган, аж үйлдвэржилтийг сэргээх итгэл найдварыг нуруун дээр нь үүрүүллээ. Монгол Улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд Аж үйлдвэржилтийн бодлогын асуудлаар Үндэсний хороо байгуулж, УУХҮ-ийн сайд Ж.Ганбаатар ахалж байгаа. Уг хорооны 2 дэд хорооны даргаар МАК-ийн Б.Нямтайшир болон УИХ-ын гишүүн, “Болд төмөр Ерөө гол”-ын Б.Дэлгэрсайхан нарыг томилсон нь үндэсний гол бизнесменүүдэд аж үйлдвэрлэлийн бүтээн байгуулалтыг даатгах гэсэн төр, засгийн бодлогын илрэл юм. Дээрх томилгооны дараахан Монгол Улсын Ерөнхий сайдын санаачилгаар Аж үйлдвэржилтийн үндэсний зөвлөгөөн зохион байгуулагдсан. Уг зөвлөгөөний салбар хуралдаан дээр MCS-ийн Ж.Оджаргал, МАК-ийн Б.Нямтайшир, “Болд төмөр Ерөө гол”-ын Б.Дэлгэрсайхан нар зэрэгцэн сууж, байр сууриа хуваалцсан нь хэлэлцсэн асуудлаасаа ч илүү онцгой анхаарал татсан билээ. Энэ талаар, ерөөс аж үйлдвэржилтийн талаарх өнөөгийн бодлого шийдвэрүүд яриа төдий биш ажил хэрэг болоосой гэсэндээ Mining Insight шинэ дугаарынхаа гол нийтлэлийг толилуулж байна. Э.Оджаргалын “Аж үйлдвэржилтийг өндийлгөх үүрэг” нийтлэл өнгөрснийг одоотой харьцуулж, эргэн санах ой дурдатгалыг тань сэрээх буй за.

Mining Insight багийнхан “Монгол нүүрс ассоциацийн захиалгаар “Монгол нүүрс-2023” тайланг боловсруулж хүлээлгэж өглөө. Дэлхийн нүүрсний зах зээлд томоохон өөрчлөлт оруулсан 2022 оны байдлаар Монголын нүүрсний үйлдвэрлэлийг нэгтгэн тоймлосон энэхүү туршлагадаа бид таатай байна. Тэрхүү тоймд анхаарал татах мэдээллүүд цөөнгүй. Нүүрсний экспорт 2022 онд анх удаа Монгол Улсын нийт экспортын 51.8 хувийг бүрдүүлж, эдийн засаг нүүрснээс ихээхэн хамаарсан бол 2023 оны эхний хагас жилд эрчээ огт сааруулсангүй. Энэ дунд нүүрсний үйлдвэрлэлд бий болсон шинэ трэнд буюу эрчим хүчний нүүрсний экспортын шинэ урсгал нээгдээд байна. Энэ талаар “Монгол нүүрс-2023” тайлангаас дэлгэрүүлэн уншаарай. Уг тайланд багтсан нүүрсний ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч компаниудын мэдээллийг Mining Insight энэ дугаартаа нийтэллээ.